Türkiye’nin Tütün Tarlalarında Umutlar Soluyor: Çocuk İşçiliğinin Karanlık Yüzü
Türkiye'deki tütün üretimindeki çocuk işçiliğinin derinlemesine incelendiği bu makale, yerel ve küresel düzeydeki etkileri, sağlık riskleri ve mevcut yasal düzenlemeleri irdeliyor.
Türkiye’de, özellikle yoksulluk ve ekonomik zorluklar nedeniyle, tütün tarlalarında çocuk işçiliği giderek artan bir sorun haline geliyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2022 verilerine göre, ülke nüfusunun yaklaşık yüzde 26,5’ini oluşturan 22 milyon 578 bin çocuktan, 15-17 yaş arası grubun yüzde 18,7’si çalışıyor ve bu durum özellikle tarım sektöründe yoğunlaşıyor.
Kalkınma Atölyesi tarafından hazırlanan ve “Gecenin Karanlığında: Tütün Yetiştiriciliğinde Çocuk İşçiliği” başlıklı rapor, bu sorunun ciddiyetini ortaya koyuyor. Rapora göre, çocuklar genellikle gece saatlerinde tütün hasadında çalıştırılıyor, bu durum hem fiziksel hem de zihinsel gelişimlerini olumsuz etkiliyor. En dikkat çekici bulgulardan biri, çocuk işçilerin 9 yaşından itibaren çalışmaya başlaması ve bu işin aile içinde kuşaktan kuşağa devredildiği.
Tütün yetiştiriciliği, “İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Tehlike Sınıfları Listesi”nde tehlikeli işler kategorisinde yer alıyor ve teorik olarak 18 yaş altı bireylerin bu alanda çalıştırılması yasak. Ancak bu yasağa rağmen, çocuk işçiliği devam ediyor ve bu durum, özellikle geceleri yapılan çalışmaların denetimden kaçmasını kolaylaştırıyor.
Çocuklar, tütün üretiminin çeşitli aşamalarında yer alıyor: Fideleri dikme, hasat etme, kurutma ve paketleme. Fiziksel olarak en zorlayıcı olan hasat işlemi, yaz tatillerinde gerçekleşirken, paketleme işleri okul takvimine denk geliyor. Sağlık riskleri de önemli bir endişe kaynağı: Çocuklar ve yetişkinler “yeşil tütün hastalığı” olarak bilinen, deri yoluyla nikotin zehirlenmesine maruz kalıyorlar.
Dünya genelinde yaklaşık 1,3 milyon çocuğun tütün yetiştiriciliğinde çalıştığı tahmin ediliyor. Türkiye’deki durum, küresel tütün üretimi sorunlarının sadece bir parçası. Amerika Birleşik Devletleri Çalışma Bakanlığı’nın listesinde 17 ülkede tütün üretiminde çocuk işçiliğinin tespit edildiği belirtilirken, Türkiye bu listede yer almıyor.
Raporda, özellikle küresel sigara şirketlerinin, tütün yetiştiriciliği risklerinin ve işçi maliyetinin çocuklara yüklenmesinden faydalanmaları eleştiriliyor. Bu şirketler, çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılması konusunda önemli bir sorumluluğa sahip. Ayrıca, bu şirketlerin, Avrupa Birliği düzeyinde ve Almanya’da yürürlüğe giren tedarik zinciri ile hesap verilebilirlik düzenlemelerine uyum sağlaması gerektiği vurgulanıyor. Bu düzenlemeler, tütünün tedarik zincirinin başından sonuna kadar izlenmesini amaçlıyor.