Rusya lideri Vladimir Putin, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Ukrayna’nın güvenli bir şekilde tahıl ihraç etmesine izin veren bir anlaşmaya yeniden katılması yönündeki çağrısını geri çevirdi. Bu karar, küresel gıda krizini hafifletme umutlarını boşa çıkardı.
Erdoğan’ın diplomatik girişimi başarısız oldu
Erdoğan, Pazartesi günü Putin ile bir araya gelerek Rusya liderini Temmuz ayında anlaşmadan çekilen Ukrayna tahıl girişimine yeniden katılmaya ikna etmeyi umuyordu. Bu girişim, Rusya’nın savaşına rağmen yaklaşık 33 milyon metrik ton (36 milyon ton) tahıl ve diğer emtianın üç Ukrayna limanından güvenli bir şekilde ayrılmasına izin vermişti.
Ancak Putin, girişimin şu anda yeniden başlatılmayacağını açıkça belirtti. Putin, Batı’nın öncelikle Rusya’nın tarım ihracatını kolaylaştırma yönündeki taleplerini karşılaması gerektiğini söyledi. Batı daha önce bu şikayetleri reddetmiş ve bu ihracatı durduracak hiçbir şeyin olmadığını söylemişti.
Kremlin, süresi Temmuz ayında dolan tahıl anlaşmasını yenilemeyi reddetti ve Rusya’nın gıda ve gübre ihracatının önündeki engelleri kaldırmayı vaat eden paralel bir anlaşmanın yerine getirilmediğini iddia etti. Moskova, geçen yıldan bu yana rekor miktarda buğday sevk etmesine rağmen nakliye ve sigorta üzerindeki kısıtlamaların tarımsal ticaretini engellediğinden şikayetçi oldu. Bazı şirketler yaptırımlar nedeniyle Rusya’yla iş yapmaktan çekinirken, Batılı ülkeler Rusya’nın gıda ve gübre ihracatının muaf tutulacağına dair güvence verdi.
Erdoğan ve Putin arasındaki ilişki karmaşıktır
Her ikisi de yirmi yılı aşkın süredir iktidarda olan otoriter liderler Putin ve Erdoğan’ın, Putin’in desteğini sunan ilk büyük lider olduğu 2016’da Erdoğan’a karşı yapılan başarısız darbenin ardından yakın bir ilişki geliştirdikleri söyleniyor.
Türkiye cumhurbaşkanı 18 ay süren savaş boyunca bu yakın bağlarını sürdürdü. Türkiye, Rusya’nın işgalinin ardından Batı’nın Rusya’ya uyguladığı yaptırımlara katılmadı ve Rusya’nın denizaşırı ticaretinde ana ticaret ortağı ve lojistik merkez olarak ortaya çıktı.
NATO üyesi Türkiye aynı zamanda Ukrayna’ya da destek vermiş, silah göndermiş, Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelenskyy ile görüşmüş ve Kiev’in Batı ittifakına katılma hedefine destek vermiştir.
Erdoğan’ın mayıs ayında yeniden seçilmesinden bu yana Putin, kendisini daha az güvenilir bir ortak olarak gösterebilecek iç sorunlarla karşı karşıya kaldı; bunların en önemlisi, merhum paralı asker şefi Yevgeny Prigozhin’in Haziran ayındaki kısa ömürlü silahlı isyanının ardından oldu.
Gıda krizi devam ediyor
Putin’in girişimden çekilmesinden bu yana Erdoğan defalarca Afrika, Orta Doğu ve Asya’nın bazı bölgelerinde gıda krizini önlemeye yardımcı olacak düzenlemeleri yenileme sözü verdi. Ukrayna ve Rusya, gelişmekte olan ülkelerin güvendiği buğday, arpa, ayçiçek yağı ve diğer malların başlıca tedarikçileridir.
Ancak Putin’in tutumu, dünyanın en büyük tahıl üreticilerinden biri olan Rusya’nın küresel gıda güvenliğine katkısını sorgulatıyor. Rusya’nın tahıl anlaşmasını yenilememesi, Ukrayna’nın ihracat kapasitesini azaltacak ve dünya pazarlarında fiyatları artıracaktır.
Bu durum, zaten iklim değişikliği, pandemi, savaş ve yoksulluk nedeniyle gıda kıtlığı çeken milyonlarca insan için daha da kötü sonuçlar doğurabilir. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), 2023 yılında 41 ülkede 144 milyon insanın aşırı gıda güvensizliği yaşayacağı uyarısında bulundu.
