Demir eksikliği, özellikle çocuklar ve hamileler arasında yaygın bir sağlık sorunu. Ancak demir eksikliği olan bazı kişilerde ilginç bir yeme bozukluğu ortaya çıkabiliyor: Pika sendromu. Pika sendromu, besin değeri olmayan maddeleri yeme isteği olarak tanımlanıyor. Tebeşir, kil, toprak, sabun, saç, kömür, metal ve kağıt gibi maddeler pika sendromuna neden olabiliyor. Bu maddelerin yutulması ise ciddi sağlık sorunlarına yol açabiliyor.
Pika Sendromu Neden Olur?
Pika sendromunun kesin nedeni bilinmemekle birlikte, demir eksikliği anemisi ile ilişkili olduğu düşünülüyor. Demir eksikliği anemisi, vücutta yeterli miktarda sağlıklı kırmızı kan hücresi bulunmaması durumudur. Kırmızı kan hücreleri oksijeni dokulara taşır. Demir eksikliği anemisi olan kişilerde yorgunluk, solukluk, baş dönmesi, nefes darlığı, çarpıntı gibi belirtiler görülür.
Demir eksikliği anemisi olan kişilerde pika sendromu gelişmesinin sebebi tam olarak anlaşılamamıştır. Bazı araştırmalar, demir eksikliğinin beyindeki dopamin adlı bir kimyasalın salgılanmasını azalttığını ve bu durumun da pika sendromuna yol açtığını öne sürmektedir. Bazı uzmanlar ise demir eksikliği olan kişilerin vücutlarının demiri yerine geçebilecek başka maddelere ihtiyaç duyduğunu ve bu nedenle pika sendromunun ortaya çıktığını iddia etmektedir.
Pika Sendromu Kimlerde Görülür?
Pika sendromu her yaşta görülebilse de en sık 1-5 yaş arasındaki çocuklarda görülür. Bu yaş grubunda çocukların merak duygusu geliştiği için ağızlarına her şeyi sokma eğilimindedirler. Ancak bu davranış 2 yaşından sonra devam ederse pika sendromundan şüphelenmek gerekir.
Pika sendromu ayrıca hamilelerde de görülebilir. Hamilelikte demir ihtiyacının artması ve hormonların değişmesi pika sendromuna neden olabilir. Hamilelikte pika sendromu olan kadınların bebeklerinde düşük doğum ağırlığı, erken doğum ve gelişim geriliği gibi riskler artabilir.
Pika sendromu, zihinsel engelli, otizmli, şizofreni gibi psikiyatrik hastalıkları olan veya madde bağımlılığı olan kişilerde de görülebilir.
Pika Sendromunun Sağlığa Zararları Nelerdir?
Pika sendromu olan kişilerin yedikleri maddeler sağlıklarını ciddi şekilde tehdit edebilir. Bu maddelerin bazıları sindirim sisteminde tıkanmaya, yırtılmaya, kanamaya veya enfeksiyona neden olabilir. Bazıları ise vücutta zehirlenmeye, alerjiye, solunum sorunlarına veya organ hasarına yol açabilir.
Örneğin, toprak ve kil yiyen çocuklarda topraktaki bakteri ve parazitlerin alınmasıyla birlikte bazen enfeksiyon hastalıkları görülebilir. Toprak ve kil ayrıca vücutta demir emilimini azaltarak demir eksikliği anemisini daha da kötüleştirebilir.
Metal yiyen çocuklarda ise kurşun ve diğer ağır metallerin alınmasıyla da bazı zehirlenme bulguları ortaya çıkabilir. Kurşun zehirlenmesi, beyin, böbrek, karaciğer ve sinir sistemi gibi organlara zarar verebilir. Kurşun zehirlenmesinin belirtileri arasında baş ağrısı, halsizlik, iştahsızlık, kusma, karın ağrısı, davranış bozuklukları ve öğrenme güçlüğü sayılabilir.
Pika Sendromu Nasıl Önlenir ve Tedavi Edilir?
Pika sendromunu önlemenin en önemli yolu demir eksikliği anemisini önlemektir. Demir eksikliği anemisi olan kişilere demir takviyesi verilmesi ve demir açısından zengin beslenmeleri önerilir. Demir açısından zengin besinler arasında kırmızı et, tavuk, balık, yumurta, yeşil yapraklı sebzeler, kuru baklagiller, kuruyemişler ve tam tahıllar sayılabilir.
Pika sendromu olan kişilerin ayrıntılı muayenesi yapılmalı ve tetkikleri istenmelidir. Pika sendromuna neden olan altta yatan psikolojik veya fizyolojik bir sorun varsa tedavi edilmelidir. Pika sendromu olan kişilerin yedikleri maddelerden uzak tutulması ve güvenli bir ortamda bulundurulması sağlanmalıdır. Pika sendromu olan kişilere psikolojik destek verilmeli ve davranış terapisi uygulanmalıdır.
Pika sendromu ciddi bir yeme bozukluğudur. Pika sendromunu gösteren kişilerin acilen tedavi edilmesi gerektiğini belirten Kocaeli Şehir Hastanesi Çocuk Sağlığı Uzmanı Dr. Nurgül Topbaşoğlu, “Her gördüğü şeyi yemek istiyor, metal şeyleri yiyor ya da başka toprak yiyor, kirli yiyor, duvar yalıyor gibi böyle şikayetlerle gelebiliyorlar. Bu çocuklarda özellikle ayrıntılı muayenesini yapıp tetkiklerini istiyoruz” dedi.
Dr. Topbaşoğlu ayrıca bebeklere demir replasmanının nasıl yapılması gerektiğini de anlattı: “4 ve 6 ayda biz bebeklere artık anne sütünün demir içeriği yetmemesi ile birlikte demir replasmanı rutin olarak demir replasmanı rutin olarak demir tedavisi başlıyoruz. Ortalama 1 yaşına kadar buna devam ediyoruz. Bebeklere 1 yaşından önce inek sütü verilmesini kesinlikle önermiyoruz. Çünkü inek sütü demir emilimini azaltır ve alerji yapabilir.” şeklinde konuştu.
Pika Sendromu Nasıl Anlaşılır?
Pika sendromu olan kişilerin yedikleri maddeleri gizli bir şekilde yedikleri için tanı koymak zor olabilir. Ancak pika sendromunun bazı belirtileri vardır. Bunlar şunlardır:
- Ağızda, dişlerde veya dudaklarda yaralanma, tahriş veya enfeksiyon
- Sindirim sisteminde ağrı, şişkinlik, kabızlık veya ishal
- Yutma güçlüğü, boğulma veya kusma
- Zehirlenme belirtileri (baş ağrısı, halsizlik, bulantı, kusma, karın ağrısı, sarılık, solunum güçlüğü, bilinç kaybı vb.)
- Demir eksikliği anemisi belirtileri (yorgunluk, solukluk, baş dönmesi, nefes darlığı, çarpıntı vb.)
- Psikolojik sorunlar (anksiyete, depresyon, obsesif-kompulsif bozukluk, otizm vb.)
Pika sendromundan şüphelenilen kişilerin doktora başvurması ve gerekli tetkiklerin yapılması gerekir. Pika sendromunun tanısı için kan testleri, idrar testleri, dışkı testleri, röntgen, ultrason gibi görüntüleme yöntemleri kullanılabilir.
Pika Sendromu Hakkında Bilinmesi Gerekenler
Pika sendromu hakkında bilinmesi gereken bazı noktalar şunlardır:
- Pika sendromu nadir bir yeme bozukluğu değildir. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre dünyada yaklaşık 25 milyon insan pika sendromundan etkilenmektedir.
- Pika sendromu farklı kültürlerde farklı isimlerle anılır. Örneğin Afrika’da “geophagy” (toprak yeme), Asya’da “amylophagy” (nişasta yeme), Latin Amerika’da “cachexia africana” (Afrika zayıflığı) olarak bilinir.
- Pika sendromu bazen yanlışlıkla hamilelik istekleriyle karıştırılabilir. Hamilelik istekleri genellikle besin değeri olan maddeleri içerir ve zararsızdır. Ancak pika sendromu besin değeri olmayan maddeleri içerir ve zararlıdır.
- Pika sendromu olan kişiler yedikleri maddelerden zevk almayabilirler. Bazıları bu maddeleri yemeye zorlandıklarını veya bağımlı olduklarını hissedebilirler.
- Pika sendromu olan kişiler utanç, suçluluk veya korku duyabilirler. Bu nedenle yedikleri maddeleri gizleyebilirler veya inkar edebilirler.
Pika sendromu ciddiye alınması gereken bir sağlık sorunudur. Pika sendromunu gösteren kişilerin acilen tedavi edilmesi gerektiğini vurgulayan uzmanlar, pika sendromunu önlemenin en iyi yolunun demir eksikliği anemisini önlemek olduğunu söylüyorlar. Demir eksikliği anemisini önlemek için demir açısından zengin beslenmek ve demir takviyesi almak gerekiyor. Ayrıca pika sendromuna neden olan psikolojik veya fizyolojik sorunlar varsa bunların da tedavi edilmesi gerekiyor. Pika sendromu olan kişilere psikolojik destek verilmesi ve davranış terapisi uygulanması da önemli. Pika sendromu olan kişilerin yedikleri maddelerden uzak tutulması ve güvenli bir ortamda bulundurulması da sağlıkları için hayati önem taşıyor. Pika sendromu ile mücadele etmek için bilinçli olmak ve yardım almak gerekiyor.
