Türkiye ekonomisi, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın faiz sebep enflasyon sonuç tezine dayanarak uyguladığı düşük faiz politikasının sonuçlarını ağır bir şekilde yaşıyor. Faizlerin düşük tutulması sonucu fırlayan dolar kuru, enflasyonu da katlayarak arttırdı. Bu durum karşısında devreye sokulan kur korumalı mevduat (kkm) sistemi ise vatandaşı TL’ye çevirmek yerine dövize yönlendirdi. Şimdi yeni ekonomi yönetimi, kkm sisteminden çıkmanın yollarını arıyor.
KKM sistemi nedir?
KKM sistemi, 2021 Aralık ayında Merkez Bankası tarafından başlatılan bir uygulamadır. Bu uygulamaya göre, bankalar TL cinsinden mevduat topladıklarında Merkez Bankası’ndan döviz alabiliyorlar. Böylece bankalar TL mevduata yüksek faiz vermek zorunda kalmadan döviz ihtiyaçlarını karşılayabiliyorlar. Aynı şekilde, bankalar döviz cinsinden mevduat topladıklarında da Merkez Bankası’ndan TL alabiliyorlar. Böylece bankalar döviz mevduata düşük faiz vererek TL ihtiyaçlarını karşılayabiliyorlar.
KKM sisteminin amacı, TL’nin değerini korumak ve dolarizasyonu önlemekti. Ancak uygulama ters tepti. Vatandaşlar, TL’nin değer kaybetmesi ve enflasyonun yükselmesi nedeniyle döviz cinsinden mevduata yönelerek dolarizasyonu arttırdılar. Ayrıca, bankalar da Merkez Bankası’nın ucuz dövizinden faydalanarak kâr marjlarını arttırdılar.
KKM sisteminden çıkış nasıl olacak?
Merkez Bankası, 2021 yılı sonuna kadar uzatılan kkm sisteminden çıkış için ilk adımı attı. Bankalara gönderdiği tebliğle, kkm hesaplarından TL cinsinden olanları yarı yarıya, döviz cinsinden olanları da %5 azaltmalarını istedi. Bu kararla, Merkez Bankası’nın kkm sistemine sağladığı kaynağı yaklaşık 100 milyar TL azaltması bekleniyor.
Ancak hem ekonomistlere hem de muhalefete göre bu adım yeterli değil. KKM sisteminden tamamen çıkmanın tek yolu faizleri arttırmak. Zira faizler artmadan döviz talebi azalmayacak ve TL değer kazanmayacak. Bu da enflasyonu düşürmeye ve cari açığı kapatmaya yardımcı olmayacak.
KKM sisteminin maliyeti ne kadar?
KKM sisteminin devlete ve vatandaşa maliyeti çok yüksek. Sadece 2021 yılında, kkm sistemi için Merkez Bankası’nın bankalara ödediği faiz 717 milyar TL. Bu rakam, Türkiye’nin 2021 yılı bütçe gelirinin yaklaşık %40’ına denk geliyor. Ayrıca, kkm sistemi nedeniyle TL’nin değer kaybetmesi ve enflasyonun yükselmesi, vatandaşın alım gücünü de düşürdü. Özellikle gıda, enerji ve barınma gibi temel ihtiyaçlarda fiyatlar uçtu. Türkiye, 2021 yılında %36,1 ile dünyanın en yüksek enflasyonuna sahip ülkesi oldu.
KKM sisteminin siyasi sonuçları ne olacak?
KKM sistemi, ekonomik olarak olduğu kadar siyasi olarak da tartışmalı bir konu. Cumhurbaşkanı Erdoğan, faizlerin düşük tutulması konusunda ısrarcı olurken, yeni ekonomi yönetimi faiz artırımı yapmak istiyor. Bu durumda, ya Erdoğan faiz artırımına razı olacak ya da yeni ekonomi yönetimi değişecek. Her iki durumda da siyasi istikrar bozulabilir.
Muhalefet partileri de kkm sistemini eleştiriyor. CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, “Erdoğan’ın çıkıp vatandaştan özür dilemesi lazım” dedi. İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener ise “Memleketi batırdılar, ekonomiyi yok ettiler” diye konuştu.
KKM sistemi, 2023 yılında yapılması planlanan seçimlerde de önemli bir rol oynayacak. Vatandaşların ekonomik durumu ve refah seviyesi, oy tercihlerini etkileyecek. KKM sisteminden çıkış başarılı olursa, iktidar partisi rahatlayabilir. Ancak çıkış başarısız olursa, muhalefet partileri fırsat yakalayabilir.
