Sosyal Güvenlik Kurumuna kanunlarda belirtilen süre kapsamında primi yatırılan çalışanların, yine kanunlarda belirtilen bazı durumlarda işsiz kalmaları halinde yararlanabildikleri işsizlik sigortası hakkında en güncel bilgileri derledik.
Anlatmaya başlamadan önce, ilgili kanunların neler olduğuna bakalım;
5510 Sayılı Kanun: Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu
506 Sayılı Kanun: Sosyal Sigortalar Kanunu
4857 Sayılı Kanun: İş Kanunu
4447 Sayılı Kanun: İşsizlik Sigortası Kanunu
Kimler İşsizlik Sigortasının Kapsamındadır?
• 5510 Sayılı kanun kapsamında çalışanlardan; kanunda belirtilen dördüncü maddenin ilk fırkasının (a) bendi ve dördüncü maddenin ikinci fırkası kapsamında, hizmet sözleşmesi yapılarak çalışan ve sosyal güvenlik primi yatırılan çalışanlar,
• 506 sayılı kanunun yirminci maddesinin içeriğinde bahsedilen sandıklara bağlı çalışanlar,
• 4857 sayılı kanun çerçevesinde çalışıp istekli olan geçici süreli sözleşmeye sahip çalışanlar,
• Şehir içi toplu ulaşım araçlarını kullanan veya Kültür Bakanlığı’nın çerçevesini çizdiği alanlarda geçici süreli olarak çalışan kişilerden 30 günlük çalışma periyodunun 10 gününden daha az çalıştırılan çalışanlar işsizlik sigortasının kapsamında yer almakta ve belirli yönetmelikler ışığında işsizlik maaşı almak için başvurabilmektedirler.
İşsizlik Sigortasından Faydalanma Şartları
Belirli sürelerde yatan işsizlik maaşını alabilmek için, çalışanın kendi isteği dışında işsiz kalması gerekmektedir. İşsiz kalmasına yol açacak herhangi bir kabahat işleyen ve bu durumu tespit edilip tutanak altına alınan çalışanlar işsizlik maaşına başvuramazlar.
Hizmet sözleşmesi feshedilmeden önceki 120 günlük süreçte hiç işsiz kalmamış olmak, yani devamlı çalışıp sosyal güvenlik primi ödenmiş olmak işsizlik maaşına başvuru için gerekli olan şartlardan biridir.
Son 36 ay içerisinde minimum 600 gün işsizlik sigortası primi yatırmış olmak. Bu olası bir durumda işsiz kalacak kişilerin, önceden işsizlik sigortası primi yatırmaları ve bu primleri işsiz kaldığı zamanlarda, sosyal güvenlik kurumundan maaş olarak almak anlamına gelmektedir.
Belki de en önemli koşul ise, işsiz kalınan günden itibaren bir ay içinde İŞKUR’a bizzat gelerek veya online olarak başvurmak şartıdır.
İşsizlik Sigortasına Başvuru Nasıl Yapılır?
İşveren ile çalışan arasında yapılan hizmet sözleşmesinin feshedildiği günden itibaren ilk bir aylık (30 günlük) sürede İş ve İşçi Bulma Kurumu (İŞKUR)’a başvuru hayati önem taşımaktadır. Zira bu başvuru yapılmazsa kamupersoneli.net olarak uyaralım , işsizlik maaşınızda düşüş olabilmektedir. İŞKUR’un herhangi bir birimine şahsen giderek form doldurmak suretiyle veya internet sitesi olan www.iskur.gov.tr adresine giriş yapıp, oradaki ilgili formları doldurmak suretiyle başvuru yapılabilmektedir. Başvurunun geçerli sebeplerle kaçırılması ancak sonradan hatırlanması durumunda ise işsizlik maaşı alırken, o başvurmadığını süre düşülmektedir. Yani işsizlik maaşınızın hak ettiğiniz dönem ile başvuru tarihiniz arasındaki kısmını alamamaktasınız.
İŞKUR’un işsizlik maaşı için başvuran kişilere yönelik güzel bir çalışması bulunmaktadır. İşsizlik maaşı almak için başvuran kişilerin yeni iş arama kayıtları yapılmakta veya mevcut kaydı güncellenmektedir.
İŞKUR bünyesinde görevli iş ve meslek danışmanları işsiz kalan çalışanlara yönelik ücretsiz danışmanlık verdiklerini, herhangi bir talep halinde işe yerleştirildiklerini ve bazı mesleklere yönelik eğitimlere tabi tutulduklarını da bilmenizde fayda var.
İşsizlik Ödeneğinin Süresi Ne Kadardır?
Hizmet sözleşmesinin geçerliliğini yitirmesinden önceki son 36 ay içinde;
• 36 ay için hesaplanan toplam 1080 günlük çalışma süresinin 600 gününde sigortalı olarak çalışmış ve işsizlik sigortası primi ödemiş iseniz 180 gün,
• 36 ay için hesaplanan toplam 1080 günlük çalışma süresinin 900 gününde sigortalı olarak çalışmış ve işsizlik sigortası primi ödemiş iseniz 240 gün,
• 36 ay için hesaplanan toplam 1080 günlük çalışma süresinin tamamında çalışmış ve işsizlik sigortası primi ödemiş iseniz 300 gün işsizlik maaşı alabilmektesiniz.
Tabi tüm bu çalışma sürelerine sahip olmanızın yanı sıra ilgili kanunlarda belirtilen diğer şartları da taşımanız gerekmektedir.
Son 120 Günlük Süredeki Kesinti Yatırılmamış Kabul Edilen Özel Haller
Çalışanın işsiz kalmasından önceki son 120 günlük süre içerisinde bazı özel durumlarda priminin yatırılmadığı günler olmaktadır. Aşağıda belirtilen bu özel hallerde primler yatırılmadığı için, işsizlik ödeneği hesaplanırken, prim ödenmeyen günler dışarıda tutulmaktadır.
Bahsedilen bu özel durumlarda işyerinin faaliyetlerinin durması ve işe bir şekilde ara verilmesi durumu söz konusu olmaktadır. Bu durumlar; doğal afetler nedeniyle işyerinin zarar görmesi, ekonomik kriz nedeniyle işe son veya ara verilmesi, genel hayatı etkileyen diğer olaylarda iş yapılamaması, işçilerin grev yapması veya iş sahiplerinin lokavt uygulaması, kısmi olarak yapılan istihdamlar ile iş yapamamak, hükümlü olarak ceza almasına neden olan suçtan ötürü tutuklanmak, emniyet güçlerince gözaltına alınmak, iş kanununda belirtilen nedenlerle alınan disiplin cezası, çalışanın ücretsiz izin alması ve sağlık problemleri nedeniyle alınan izinler gibi durumlardan sonra işsiz kalınması durumunda, bu günler işsizlik maaşına dahil edilmemektedir.
İşsizlik Sigortası Kapmasında Hangi Hizmetler Sunulmaktadır?
Herhangi bir sebeple işsiz kalmış ve gerekli şartları taşıyıp işsizlik ödeneğini almaya hak kazanmış kişilere İŞKUR tarafından sunulan hizmetlerden en önemlisi işsizlik maaşıdır. Bunun yanı sıra kişinin çalışmadığı günlere ait olan genel sağlık sigortası primi de İŞKUR tarafından yatırılmaktadır.
Bu özlük haklarının yanı sıra, yeni bir iş bulmak için de İŞKUR uzmanları tarafından bilgilendirilen ve eğitilen kişi, mesleğe yönelik eğitimler alma şansını da taşımaktadır.
İşsizlik Ödeneği Hangi Araçla Ödenmektedir?
İşsizlik maaşı için başvuran kişiler, işlerini kaybettikten ve başvuruyu yaptıktan sonra İŞKUR tarafından değerlendirmeye tabi tutulmaktadırlar. Gerekli hesaplamalar ve incelemeler yapılıp kişi bu ödeneği almaya hak kazanınca, bilgilendirilmekte ve aynı ayın son gününe kadar ilk ödemesi mutlaka yapılmaktadır. Kişi nüfus cüzdanı ile birlikte PTT şubelerinden parasını alabilmektedir.
İşsizlik Ödeneği Kesilir mi?
Bir kişi başvurup işsizlik ödeneğini almaya hak kazanırsa bilindiği gibi İŞKUR aynı zamanda yeni bir iş bulabilmesi için o kişiye yardımcı olmaktadır.
İŞKUR işsizlik ödeneği alan kişiye bir iş bulur ve kişi gayet makul olan iş teklifini geçersiz mazeretler ile reddederse, kişinin iyi niyetinden ve çalışma isteğinden şüphe edilir ve işsizlik ödeneği kesilir. Kişiye teklif edilen işin, mesleğine uygun olması, son çalıştığı işyerinin fiziksel ve ekonomik şartlarına yakın koşullar taşıması, ikamet ettiği yere yakın olması gibi kriterlere uygun olmasına dikkat edilmektedir. Yani kişiye daha zor şartlar altında çalışması dikte edilmemektedir.
Kişi işsizlik ödeneği alırken, İŞKUR denetmeni tarafından kontrol edildiğinde, haber vermeksizin yeni bir işte çalıştığı tespit edilirse, ilgili yönetmelikler gereği işsizlik ödeneği derhal kesilir ve ne yaparsa yapsın yeniden ödenmez.
Emekliliğine yakın bir dönemde işsiz kalmış ve işsizlik ödeneğini almaya hak kazanmış bir kişi, işsizlik maaşını alırken emeklilik başvurusu yapıp, emekli olmaya hak kazanıp maaş almaya başlarsa, işsizlik maaşı otomatik olarak kesilmektedir; çünkü emekliler işsiz kategorisinde sayılmamaktadır.
Başka bir husus ise işsizlik ödeneği alırken kişiye İŞKUR tarafından yeni bir edinmek amacıyla verilmek istenen meslek eğitimlerine, kişinin katılmaması, katılmayı reddetmesi veya kabul edip gelmemesi hallerinde işsizlik ödeneği kesilmektedir. İşsizlik ödeneği alan kişilere yeni bir iş kapısı açabilmek için verilen meslek edindirme eğitimleri, hem kişinin iş bulabilmesi hem de devleti ekstra bir ödeneği ödemekten kurtarması açısından önemli kabul edilmektedir. Eğer kişi önde katılmayıp ödeneği kesilirse, eğitimlere katıldığı andan itibaren işsizlik ödeneğini tekrar alabilmektedir.
İŞKUR’un işsiz kalmış kişilerden talep ettiği evraklar veya diğer belgelerin zamanında teslim edilmemesi de işsizlik ödeneğinin kesilmesini gerektiren bir durumdur.
İşsizlik Ödeneğine Haciz Uygulanabilir mi?
İşsizlik ödeneği alan kişinin farklı borçları nedeniyle icra takibine düşmesi sonucunda, işsizlik ödeneğine haciz uygulanıp uygulanmayacağı çok merak edilen konulardan biridir. İlgili kanunlara göre işsizlik ödeneğinden sadece ve sadece nafaka borçları tahsil edilebilmektedir. Bunun dışında kalan borçlar nedeniyle işsizlik maaşına haciz konulamaz.
Bunun yanı sıra işsizlik ödeneğinden kısmi vergi kesintileri de olabilmektedir. Bu maaşı etkileyen bir durum değildir.
İşsizlik Ödeneği Alırken Sağlık Hizmetlerinden Faydalanılabilir mi?
Yine en çok merak edilen konulardan biridir. İşsiz kalmış kimsenin ve bakmakla yükümlü olduğu ailesinin, sosyal devlet olmanın verdiği sorumluluk ile sağlık hizmetlerinde yararlanması sağlanmaktadır. Zaten İŞKUR işsiz kimsenin genel sağlık sigortası primlerini yatırmaktadır. Yani bunun kanuni dayanağı zaten vardır.
İşsizlik Ödeneği Kapsamında Yatırılan GSS Primleri Emekliliğe Etki Eder mi?
Bu sorunun yanıtı tek ve gayet nettir. İşsizlik ödeneği kapsamında yatırılan GSS primleri kesinlikle emekliliğe dahil edilmemektedir.
İşsizlik Ödeneği Alırken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
İşsizlik ödeneği alan kişinin bir takım sorumlulukları vardır. Kişi, ikamet yerini değiştirirse, Bağkur veya SSK’dan emekli aylığı almaya başlarsa, askerlik görevini ifa etmeye başlarsa, bir iş bulup çalışmaya başlarsa veya açtığı dava sonucunda mahkeme kişiyi işine iade ederse vakit kaybetmeden bu durumunu İŞKUR’a bildirmelidir. Çünkü bu hallerin hepsi işsizlik ödeneğinin kesilmesini gerektiren hallerdir. Bu durumunu bildirmenin yasal süresi 15 gündür. Kişi bu süre içerisinde kasıtlı ya da kasıtsız olarak değişen durumunu bildirmeyi ihmal ederse, hak etmediği durumlarda aldığı ödenek yasal faizi ile birlikte iade olarak istenmektedir.
Tüm bu bilgiler 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortaları Kanunu, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu, 4857 Sayılı İş Kanunu ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu incelenerek derlenmiştir. Bu kanunlar çerçevesinde çalışan ve İŞKUR arasındaki münasebet tamamen iki tarafı ilgilendirmekte ve her iki taraf da üzerine düşen sorumlukları yerine getirmekle mükelleftir.
